Papierowy, żółty żonkil od 11 lat jest symbolem pamięci o zagładzie getta warszawskiego.
Kształtem przypomina sześcioramienną gwiazdę Dawida, którą od grudnia 1939 r. na rozkaz nazistów musieli nosić wszyscy polscy Żydzi. Wiąże się z nim jeszcze inna opowieść. Marek Edelman, ostatni przywódca powstania w getcie, każdego roku, w rocznicę jego wybuchu otrzymywał od anonimowego ofiarodawcy bukiet żółtych kwiatów, często były to kwietniowe żonkile…
Jedenaście lat temu Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN zainicjowało akcję społeczno-edukacyjną właśnie o nazwie „Żonkile”, propagując wiedzę, utrwalając pamięć, uwrażliwiając Polaków na tragedię polskich Żydów.
Wąbrzeska biblioteka po raz drugi włączyła się w organizację Akcji Żonkile we współpracy z Muzeum POLIN. Najpierw bibliotekarki wzięły udział w cyklu webinariów i szkoleń zorganizowanych przez muzealników, a następnie same przygotowały program edukacyjny dla uczniów.
W tym roku obchody 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim akcentowały mniej znaną stronę tamtych wydarzeń, a mianowicie losy cywilów, którzy ukrywali się w getcie. Pomimo rozpaczy, głodu, strachu, nieludzkich warunków walczyli o każdy kolejny "dzień, godzinę, minutę", a ich opór był tak samo ważny, jak ten z bronią w ręku. Akcji Żonkile towarzyszył film animowany zrealizowany na podstawie reportażu autorstwa Hanny Krall „Zdążyć przed Panem Bogiem”. Ten swoisty wywiad-rzeka autorki z Markiem Edelmanem zawiera jego wspomnienia z powstania w getcie warszawskim oraz jego pracy jako kardiologa. Napisana w 1976 roku książka jest lekturą obowiązkową w szkołach średnich stad pomysł, by na zajęcia biblioteczne tym razem zaprosić licealistów oraz klasy ósme z wąbrzeskich podstawówek.
W ciągu dwóch dni realizowania Akcji Żonkile w wąbrzeskiej bibliotece spotkaliśmy się z uczniami z Zespołu Szkół, Liceum Ogólnokształcącego oraz ósmoklasistami z obu miejskich szkół podstawowych. Każdorazowo rozpoczynaliśmy spotkanie od wykładu i prezentacji multimedialnej przygotowanej przez bibliotekarkę Agnieszkę Błaszak. Ich tematem było wspomnienie o pierwszym miejskim powstaniu w okupowanej Europie, w 80. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim, ustalenie chronologii tych tragicznych wydarzeń, ich następstw oraz wskazanie najważniejszych bohaterów. Następnie młodzież w skupieniu i z zainteresowaniem oglądała animację pt. „Zdążyć przed Panem Bogiem”. Trudna tematyka filmu nie nastrajała do zbytniej gadatliwości jednak znaleźli się odważni, którzy dzielili się swoimi odczuciami jak ogromne wrażenie zrobił na nich film i podkreślając jego przesłanie, że każde ludzkie życie jest wartością nadrzędną.
Po projekcji wspominaliśmy „utracony świat” wąbrzeskich Żydów. Tu przewodniczką była dla nas, wydana kilka lat temu, monografia Anny Bieniaszewskiej „Żydzi w Wąbrzeźnie”. Ilustruje ona żydowską społeczność miasta przed wybuchem II wojny. Przywołuje żydowskie rodziny, ich nazwiska i profesje. Obejrzeliśmy zdjęcia wąbrzeskiej synagogi, która usytuowana była na placu u zbiegu ulic Kopernika i ojca Bernarda (obecnie mieści się tam parking). Wspomnieliśmy też postać Gustawy Jareckiej, przedwojennej pisarki, polonistki, która sportretowała Wąbrzeźno l. 30 XX wieku w swojej nowelce "Szósty oddział jedzie w świat". Gustawa Jarecka nie przeżyła wojny, podzieliła los Żydów z warszawskiego getta i zginęła w transporcie do Treblinki.
Jeszcze jednym wąbrzeskim akcentem spotkań było wspomnienie o Antoninie Morawskiej i rodzinie Marty Kowaliszyn, które otrzymały medal Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata, przyznawany osobom, które podczas wojny ratowały Żydów.
Bibliotekarki dziękują uczniom i ich opiekunom za przyjęcie zaproszenia do uczestnictwa w bibliotecznej Akcji Żonkile. Jesteśmy zbudowane faktem, że młodzi ludzie do biblioteki przybyli już z papierowymi żonkilami, symbolem tego, że #ŁączyNasPamięć.
Agnieszka Błaszak
